روضه اربعین
| سوگواری محرم |
| رویدادها |
|---|
|
واقعه کربلا • اسیران کربلا • روزشمار واقعه عاشورا • روز عاشورا • نامه‌های کوفیان به امام حسین(ع) • واقعه عاشورا (از نگاه آمار) |
| افراد |
| علی اکبر • علی‌اصغر • عباس بن علی • حضرت زینب(س) • سکینه بنت حسین • فاطمه دختر امام حسین • مسلم بن عقیل • شهیدان کربلا • اسیران کربلا |
| جای‌ها |
| حرم امام حسین(ع) • تل زینبیه • حرم حضرت عباس(ع) • گودال قتلگاه • بین‌الحرمین • نهر علقمه |
| مناسبت‌ها |
| تاسوعا • عاشورا • دهه محرم • اربعین • دهه صفر |
| مراسم |
| مرثیه‌خوانی • نوحه • تعزیه • روضه • زنجیرزنی • سینه‌زنی • سقاخانه • سنج و دمام • دسته عزاداری • شام غریبان • تشت‌گذاری • نخل‌گردانی • قمه‌زنی • راهپیمایی اربعین • تابوت‌گردانی • مراسم تابوت |
روضه اربعین از روضه‌های شیعیان که در شب و روز و شام اربعین خوانده می‌شود. در این روضه بیشتر به بازگشت اسرای اهل بیت(ع) به کربلا بر سر مزار شهدای کربلا و سوگواری آنان و نیز به زیارت روز اربعین توسط جابر بن عبدالله انصاری و عطیه عوفی پرداخته می‌شود.
نقل تاریخی
بازگشت اسرا
در مورد زمان بازگشت اسرای اهل بیت به کربلا و زیارت قبور شهدا برخی معتقدند این اتفاق در سال نخست روی نداده و پیمودن مسیر کوفه تا شام و سپس بازگشت به کربلا در مدت ۴۰ روز برای کاروان اسرای کربلا ممکن نبوده است. محدث نوری و شیخ عباس قمی طرفدار این نظریه هستند. به باور برخی، گزارش معتبری نیز بر اثبات این رویداد در دست نیست.
برخی مانند سید ابن طاووس در لهوف معتقدند اسرای کربلا از شام به عراق رفته و در روز اربعین، یعنی ۴۰ روز بعد از واقعه عاشورا، به کربلا رسیدند و در آنجا جابر بن عبدالله انصاری و برخی از بنی هاشم را دیده‌اند و پس از زیارت امام حسین(ع) به مدینه رفته‌اند. اینان معتقدند این بازگشت ممکن بوده و روایاتی که از این رویداد خبر داده‌اند، معتبرند. از جمله کتاب‌های مشهور در اثبات این نظر و پاسخ به مخالفان کتاب تحقیق درباره اول اربعین حضرت سیدالشهداء(ع) نوشته سید محمد علی قاضی طباطبایی است.
زیارت جابر
جابر بن عبدالله انصاری که از صحابه رسول خدا(ص) است به عنوان نخستین زائر امام حسین(ع) شناخته می‌شود. بنابر روایات دینی، او در اولین چهلم شهادت امام حسین(ع) در سال ۶۱ق به همراه عطیه عوفی به کربلا آمد و قبر امام حسین(ع) را زیارت کرد.
روضه
در روضه اربعین، ماجرای بازگشت اسرای اهل بیت از شام به کربلا توسط روضه خوان بازگو می‌شود. طبق این روضه وقتی کاروان اسرا به دو راهی کربلا و مدینه می‌رسند بشیر بن جذلم از امام سجاد(ع) می‌پرسد به کربلا برویم یا مدینه؟ امام سجاد(ع) اختیار را به حضرت زینب(س) می‌دهد و ایشان کربلا را انتخاب می‌کند. وقتی کاروان به کربلا می‌رسند هر یک از اسرا به سراغ قبری می‌رود و در کنار آن گریه و زاری می‌کند. معمولا طبق این روضه حضرت زینب و سکینه بر سر مزار امام حسین(ع)، ام کلثوم بر سر مزار حضرت عباس(ع)، رباب بر سر مزار علی اصغر می‌روند. طبق اسناد تاریخی لیلی در کربلا حضور نداشته و ماجرای عروسی قاسم نیز از تحریفات واقعه عاشورا است. در این روضه حضرت زینب(س) شرح آنچه در کربلا و کوفه گذشته را برای امام حسین(ع) بیان می‌کند و از خطبه‌های تند خود علیه ابن زیاد و یزید سخن می‌گوید.
گاهی نیز در این مجلس حضرت زینب از امام حسین(ع) تقاضا می‌نماید تا کودکان را سرشماری نکند زیرا در مورد حضرت رقیه شرمسار است. از دیگر مطالبی که در این روضه بیان می‌شود گفتگوی امام سجاد(ع) با جابر بن عبدالله انصاری است.
نمونۀ اشعار
| شمیم جان فزای کوی بابم | مرا اندر مشام جان برآید | |
| گمانم کربلا شد عمه نزدیک | که بوی مشک و ناب و عنبر آید | |
| بگوشم عمه از گهواره گور | در این صحرا صدای اصغر آید | |
| مهار ناقه را یکدم نگهدار | که استقبال لیلا، اکبر آید | |
| مران‌ای ساربان یکدم که داماد | سر راه عروس مضطر آید | |
| حسین را‌ای صبا برگو که از شام | بکویت زینب غم پرور آید | |
| ولی‌ای عمه دارم التماسی | قبول خاطر زارت گر آید | |
| که چون اندر سر قبر شهیدان | تو را از گریه کام دل برآید | |
| در این صحرا مکن منزل که ترسم | دوباره شمر دون با خنجر آید | |
| کند جودی به محشر، محشر از نو | اگر در حشر ما این دفتر آید |
پانویس
- ↑ نوری، لؤلؤ و مرجان، ۱۳۸۸ش، ص۲۰۸ - ۲۰۹.
- ↑ قمی، منتهی الآمال، ۱۳۷۲ش، ص۵۲۴ -۵۲۵.
- ↑ سبحانی‌نیا، «تحقیقی درباره اربعین حسینی»؛ رنجبر، «پژوهشی در اربعین حسینی»، ۱۳۸۴ش، ص۱۶۸-۱۷۲.
- ↑ ابن طاووس، لهوف، ۱۴۱۴ق، ص۲۲۵.
- ↑ نک: رنجبر، «پژوهشی در اربعین حسینی»، ۱۳۸۴ش، ص۱۷۲-۱۸۷؛ فاضل، کل مقاله.
- ↑ قمی، سفینة البحار، ۱۴۱۴ق، ج۸، ص۳۸۳.
- ↑ اشعری، ۷۲مجلس در عزای مظلوم، ۱۳۷۷ش، ص۲۴۷.
- ↑ اشعری، ۷۲مجلس در عزای مظلوم، ۱۳۷۷ش، ص۲۴۷-۲۵۲.
- ↑ دیوان جودی، نشر ناصرخسرو، ص۱۵۹.
منابع
- ابن طاووس، علی بن موسی، الملهوف علی قتلی الطفوف، قم، اسوه، ۱۴۱۴ق.
- اشعری، عبدالحسین، ۷۲مجلس در عزای مظلوم، قم، انصار المهدی، بهار ۱۳۷۷ش.
- جودی، کلیات جودی، کتابفروشی علمیه اسلامیه، تهران، ناصرخسرو، بی‌تا.
- رنجبر، محسن، «پژوهشی در اربعین حسینی»، در مجله تاریخ در آیینه پژوهش، بهار ۱۳۸۴ش، شماره۵
- سبحانی نیا، محمد تقی، «تحقیقی درباره اربعین حسینی»، در مجله تاریخ در آیینه پژوهش، تابستان ۱۳۸۴ش، شماره۶.
- قمی، شیخ عباس، سفینة البحار، قم، نشر اسوه، ۱۴۱۴ق.
- قمی، شیخ عباس، منتهی الآمال، تهران، مطبوعاتی حسینی، ۱۳۷۲ش.
- نوری، میرزا حسین، لؤلؤ و مرجان، تهران، نشر آفاق، ۱۳۸۸ش.